برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 160

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

چشم بازار را درآوردن-چیز بسیار بد و نامرغوب خریدن

اُمُل-عقب‌افتاده-قدیمی

چاروادار قمی بودن-هم از توبره خوردن-هم از آخور

بستن کسی به دم خود-همیشه کسی را همراه داشتن

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

تاکسی تلفنی-نوعی تاکسی که تلفنی درخواست می شود

زن ِ سفری-زن فاسد و بی عفت
تاپ و توپ-سر و صدای ضربه-داد و فریاد

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

حق کسی را کف دست کسی گذاشتن-کسی را به سزای کار خود رساندن

زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

تقاص پس دادن-تاوان پس دادن

بازداشتی-زندانی موقت

انگشت کردن(انگشت رساندن)

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع

 

رساندن-خبر یا اطلاعاتی را محرمانه به کسی دادن

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

 

 

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

انگشت‌پیچ-نوعی گز رقیق
دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی
تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

اطفال باغ-گل‌های تازه

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)
 

آب شدن و به زمین فرو رفتن-دود شدن و به آسمان رفتن

حلیم روغن خوردن-کنایه از تشنگی بسیار داشتن

دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

خوش ظاهر-دارای ظاهر آراسته-کنایه از بدجنس

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

 

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

خوش آمدگویی-به تازه وارد “خوش آمدی” گفتن-مجازن: تملق و چاپلوسی
دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

پشمالو-دارای موهای بسیار

 
ارباب حجت-اهل منطق

از پاشنه در آوردن-به هر گوشه و کنار سر کشیدن
تک و تا-جنب و جوش

از غورگی مویز شدن-مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن

دو جین-دوازده تا

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن
باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن
دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد

تُخس-ناقلا-شیطان-شرور

 

تاشو-آن چه روی هم تا و جمع شود

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی
دهان کسی چاییدن-آرزوی محال داشتن-از عهده ی چیزی بر نیامدن
با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

بار و بنه-وسایل سفر

جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

ته دل کسی قرص بودن-خاطرجمع بودن-نگرانی نداشتن

 

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

 

 

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

چای صافی-نگا. چای صاف کن

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

دول-آلت مردی به زبان کودکان

حبه کردن-دانه دانه کردن

چیزی را در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و اعتبار اعلام کردن چیزی

حق گرفتن-نگا. حق بردن

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

چشم گرم کردن-چرت زدن-اندکی خوابیدن

چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

 

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

بز دل-ترسو

چشم کسی را دزدیدن-هنگام غفلت کسی کاری را انجام دادن یا چیزی را برداشتن

بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

دهنی شدن-آب دهان خوردن به غذا یا چیزی

باریک اندام-لاغر و ظریف

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

پینه-وصله-پوست سخت شده

دور دست-جایی دور

جرینگ-صدای سکه های پول

دسته هاون-استوانه ای فلزی یا چوبی برای کوبیدن چیزها در هاون

جیش-ادرار در زبان کودکان

به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)
راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است
 

تر و چسب-بی درنگ-بی معطلی-فرز و چابک
پیش کنار-بیضه-خایه

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

خاک به سری-همبستری زن با شوهر

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی
آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

 

زمین گذاشتن سر-مردن

دریافتی-حقوق
اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

 

آلامد-باب روز-به‌رسم معمول

تخم پس انداختن-بچه ساختن-بچه به دنیا آوردن

 

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

بر پا شدن-ایجاد شدن

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی
جامهر-کیسه ای که مهر نماز را در آن می گذارند.

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن
جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

دیوار کوتاه-کنایه از زبونی و ناتوانی
تو دل شیر رفتن-جرات فراوان داشتن
خاج کشیدن-صلیب کشیدن

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی
چرکوندی-لکه دار کثیف
تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن
بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

پیه سوز- پی سوز

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد

 
از خر افتادن-نابود شدن-مردن

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

 

دور کسی یا چیزی را خیط کشیدن-با کسی قطع رابطه کردن-از خیر کسی یا چیزی گذشتن

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

خایه دستمال کردن-چاپلوسی کردن-منت کشیدن

به جا آوردن-شناختن

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

تفنگ دار-جنگنده ی مسلح به تفنگ

جان کُرد کردن-سخت گیری کردن-مقاومت کردن

پُر پشت-انبوه-بسیار روییده
جن زده-دیوانه

پادو-شاگرد دکان-کسی که کارهای سرپایی را انجام می دهد

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

خواربار-ارزاق-خوراک

دنیا پسند-آن چه که همه بپسندند

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

 

صدایی برای نهیب زدن و راندن سگ
خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

چِز دادن-روی آتش گرفتن پوست برای سوزاندن موها و پرها

داغان-از هم پاشیده-پریشان

 

چای صافی-نگا. چای صاف کن

دست آموز-تربیت شده-آموخته

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

پلکیدن-در جایی رفت و آمد کردن-آهسته و آرام رفتن-ول گشتن

بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو

دلو حاجی میرزا آقاسی-آدم بی قرار و پر تحرک

دک و دهن-دک و پوز

دست علی به همراه-علی یارت باد

زمین گیر-کسی که به سبب بیماری یا پیری نتواند از جای خود برخیزد

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

پرت شدن از جایی-پایین افتادن از جایی

بده اون دستت-آی زکی !
رو به راه-آماده-مهیا-منظم

چرمی-از جنس چرم

خرده کاری-کار جزیی

 

زاغ چشم-کسی که چشمان آبی رنگ دارد

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز
اهل و نا اهل(کس و ناکس، نجیب و نانجیب)
خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

پر عائله-کسی که اهل و عیال بسیار دارد
انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن
چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

زبان کسی گرفتن-لکنت زبان داشتن

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

پشت رو-وارونه

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

 

جواب گو-مسئول-آن چه یا آن که با امری مقابله می کند

 

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده
برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب
ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

چرت زدن-گرفتار غلبه ی خواب بودن
از این حرف‌ها(مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد)
 

حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

دور و دراز-فراخ و وسیع

دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

باد کردن-به فروش نرفتن-کسی را به کاری سخت برانگیختن

جیر جیرک-آدم پر سر و صدا-اهل داد و فریاد

خبر چین-سخن چین-جاسوس

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی
خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

انداختنی-جنس نامرغوب

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن
چای کار-کشت کننده ی چای
از نافِ جایی آمدن(کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن)
بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن

آیه‌ی یاس(آن که بدبینی را به کمال می‌رساند)

آهوی شیرافکن-چشم محبوب

چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

پشت خاک انداز-بسیار کم-به اندازه ی پشت خاک انداز

دیمی حرف زدن-سخن گفتن بدون اندیشیدن-حرف بی هوده و مفت زدن
اشک کوه-یاقوت-لعل

رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن
خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

جاهل پسند-چیزی که جوان

زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند
چاشت بندی-صبحانه-غذای اندک

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن

 

این سفر-این بار
 

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

تراشیده-نازک-قلمی-لاغر

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه
دام پزشک-پزشک حیوانات

 

آخش درآمدن(از درد نالیدن)

این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است

آفتاب روی پشت بام جمع کردن-کاملا تنگدست بودن

دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه

 

بُز ِ گَر-بزی که بیماریِ گَری

دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

در هم رفتن سگرمه-گره بر ابرو افتادن-اوقات تلخ شدن

زیر گرفتن-زیر کردن

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب
چشم باباقوری-نابینا-کور

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

 

ریشو-دارای ریش بلند

بُز ِ گَر-بزی که بیماریِ گَری

 

 
برخورد-بهم خوردن-تصادف

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

 

بی قابلیت-بی ارزش-اندک-مختصر

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار
چله-چاق-چرب و چیلی

 

پیراهن بیش تر پاره کردن-بیش تر تجربه داشتن

 

تاراغ و توروغ-آوایی که از برخورد دو چیز برخیزد

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

چیز-آلت تناسلی
بابا شمل-لوطی-داش مشدی

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

آبی از کسی گرم نشدن-بهره‌ای از کسی نبردن
خوار و ضعیف-نحیف-ناتوان

دیم کاری-کشاورزی دیم

پس افتاده-بچه ی کسی

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن

جلز و ولز-سوز و گداز

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن
در به دری-بی خانمانی-آوارگی

دوخت و دوز-خیاطی

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا
 

خال اُغلی-پسر خاله-رفیق نزدیک

جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند

دان دان-متفرق و پراکنده

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

چشم باباقوری-نابینا-کور

آبدست(ماهر، استاد)

خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

 

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

تنابنده-انسان-آدم-ضعیف ترین بنده ی خدا

دست نماز-وضو

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)

تشریف داشتن-حضور داشتن
 

از بر گفتن یا نوشتن(متنی به اتکاء حافظه)

چشم انداختن-نگاه کردن

پشکل برچین-سخت بی سر و پا-بسیار حقیر

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی
اُتُل(شکم، اتوموبیل)
دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

روی دایره ریختن-روی داریه ریختن

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت
از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن
جیزگر خانه-محل رباخواری و قرض دادن پول در برابر اموال منقول

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن

بوق کسی را زدن-از مقام افتادن-از دور خارج شدن

چوبدار-گله دار-گوسفند دار

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن
پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

 

اسکلت‌بندی(طرح‌ریزی، زیرسازی)
در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده
بابا شمل-لوطی-داش مشدی

برای کسی لقمه گرفتن-برای کسی کار پر دردسری تدارک دیدن-کسی را بد معرفی کردن

خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

 

تل انبار-توده-انباشته

جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز

 

 

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

 

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

 

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

پای کسی بازشدن به جایی-رفت و آمد کردن کسی به جایی

اشتر گربه-چیزهای نامتناسب با هم
زبیل-آشغال-زباله

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)

پِت پِت-بالا و پایین رفتن شعله ی چراغ

خال به خال-خال خال