کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 111

خس و خاش-آشغال-خس و خاشاک

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن
رودل-سنگینی معده

 
پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری
 

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن

حُجره-دفتر کار در بازار و تیمچه

آب و گاوشان یکی بودن-شریک و همدست بودن

خر شدن-عقل خود را باختن-فریب خوردن

خیط کردن-نگا. خیت کردن

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

 

چاق کردن دعوا-دامن زدن به دعوا
ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

خدا به رد-در پناه خدا

بند آوردن-متوقف کردن

 

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

پیه سوز- پی سوز

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

 

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

 

جاکش-پا انداز-دلال محبت

دستک-دفتر حساب

پله خوردن-دارای پله بودن

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

 
خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند
ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

روغن ریختن و عسل جمع کردن-نهایت پاکیزگی و نظافت
راه راه-دارای خطوط موازی
استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)
بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

جیغ-فریاد-صدای نازک و بلند
از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

دستگیره-وسیله ی باز و بسته کردن در و پنجره-کهنه ای در آشپزخانه برای برداشتن دیگ از روی اجاق
ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

ذاق و زوق-زن و بچه-سر و صدا و نق نق بچه
دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است
حجله بستن-به پا کردن و آراستن حجله

پُرکوب-حرکت سریع و پر صدا

خشکه پلو-کته

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

پا به رکاب-آماده ی رفتن
خارشک-مردم آزار-سادیست

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

 

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

پول و پله-پول

تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

تخم چشم-مردمک چشم

زبیل-آشغال-زباله

جزوه-کتابچه-دفترچه

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

بغداد آباد-شکم سیر
پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

ذِله کردن-ذله آوردن

بوق سگ-بسیار دیر وقت

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

ته کشیدن-تمام شدن-به آخر رسیدن

پت و پاره-ژنده-فرسوده

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

دست به ریش کشیدن-با التماس خواهش کردن

 

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن
دیگجوش-خوراکی مانند آش که در شب های جمعه و عید می پختند
پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص
دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن
خنک کردن-سرد کردن

تخم چهارشنبه-حرم زاده-ناسزایی برای بچه های شریر

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

ابرو نازک کردن-ابرو تنگ کردن

راحت کردن-کشتن
 

 

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

پای کسی لنگیدن-منحرف بودن-سست عنصر بودن

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی
رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

باج سبیل-چیزی که به ناحق به اشخاص قلدر و مقتدر باید داد

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

بند شدن در جایی-قرار یافتن-ساکن شدن-آرام گرفتن

ته خوار-بچه باز

 

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

در رفتن سخن از دهن-سخنی بی اراده گفتن

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک
از نفس افتادن-بسیار خسته و مانده شدن

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

 
استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

دو پا داشتن، دو پا هم قرض کردن-به چابکی گریختن

راه بردن-بلد بودن-دانستن-اداره کردن-سامان دادن

ترشی انداختن-ترشی درست کردن-بی استفاده گذاشتن و به کسی ندادن چیزی

خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

 

خام عقلی-حماقت-دیوانگی
زدن به تور-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

 

بند آمدن-متوقف شدن

چوب پوش کردن-با چوب پوشاندن
رفته رفته-کم کم-خرد خرد-یواش یواش
دل کسی برای چیزی لک زدن-بسیار آرزومند چیزی بودن-سخت در حسرت چیزی بودن

تاتوله هوا کردن-به حیرت دچار کردن-به سکوت واداشتن

خشکه پلو-کته

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم
حلیم روغن خوردن-کنایه از تشنگی بسیار داشتن

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

پینه زده-وصله کرده

 
چاووش-کسی که به هنگام رفتن زایر به زیارت اشعار مناسب می خواند

رو به راه شدن-آماده و مهیا شدن

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن
دهنه سرخود-بی بند و بار

 
بی دماغ-افسرده-اوقات تلخ-دمق

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

پنبه توی گوش کردن-غفلت داشتن-هوشیار نبودن
دلگرم-علاقه مند-مشتاق

جا در جا-فورن-جا به جا

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

تخم شر-مردم آزار- شرور

 

تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند

تو در تو- تو به تو

تیر کردن-نشان کردن

پات-بی آبرو-بی تربیت

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

رساندن-خبر یا اطلاعاتی را محرمانه به کسی دادن

دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

پولک-زینت هایی دایره شکل و درخشان که به جامه می دوزند

 

انداختنی-جنس نامرغوب

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

تو خشت افتادن-به دنیا آمدن

ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی

آب از سر گذشتن-کار از چاره و تدبیر گذشتن

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

تازه کردن گلو-چیزی نوشیدن و سرحال آمدن

 

 
تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

تیر رس-میدان دید-منطقه ی نزدیک

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

انگشت به دندان گزیدن-متحیر شدن-حسرت خوردن

 

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

جرینگ-صدای سکه های پول

بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)
بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن
چرک نویس-نوشته ی نخستین که ممکن است بازبینی و ویرایش شود

داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

خرد و خاکشیر-ریز ریز و ذره ذره شده-از پا درآمده

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

جِر زدن-دبه درآوردن-گردن نگرفتن-تقلب کردن در بازی

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

افتاده-فروتن-متواضع

بی مناسبت-نابجا-نامربوط

جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

چندر غاز-پول بسیار کم

پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن
خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی
بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

داداشی-برادر در زبان کودکان

 

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

 

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

 

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

حُجره-دفتر کار در بازار و تیمچه

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

دک و دنده-بالا تنه

درب و داغان شدن
زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

چینه-دیوار گلی

آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن

آفتاب کسی به زردی رسیدن-به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی
از چیزی گلی چیدن(از چیزی بهره بردن)

آه از نهاد کسی برآمدن-نهایت تاسف به کسی دست دادن
بغل گرفتن-در آغوش گرفتن

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

آشنایی دادن-خود را معرفی کردن

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

 

ریختن مو-سخت وحشت کردن

 

ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن

 
تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی
در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن
حلیم روغن خوردن-کنایه از تشنگی بسیار داشتن

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

از خدا بی‌خبر(ظالم، نابه‌کار)
حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

دست و پا گیر-مزاحم-مانع از کاری

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

روی خون افتادن زن آبستن-بچه انداختن

الف به خاک کشیدن(خجالت کشیدن)

باب شدن-معمول و رایج شدن

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

زیر آبی-زیرآبکی

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

دور-بار-دفعه-نوبت

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

دیم کاری-کشاورزی دیم

خشک شدن شیر کسی-به کسی که زیاد حرص می خورد و جوش می زند می گویند

برو برگرد-چون و چرا

خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

راه بندان-حالت بسته بودن راه-قطع رفت و آمد
زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

خاکی-فروتن و متواضع

چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن
باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی

دو رو-لباسی که از هر دو طرف می توان آن را پوشید-آدم غیر صمیمی و فرصت طلب

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

خوب-کافی-بسیار

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد
تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

برادر شوهر-برادرِ شوهر هر زن

به نام نقی، به کام تقی-سودی که از آن کسی است نصیب کس دیگری شود

رودل-سنگینی معده

دست به کیسه شدن-آماده ی پرداخت پول شدن

 

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن
چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان
آب به آب شدن(تغییر آب و هوا دادن، بهبود یافتن به سبب سفر)

 

دست اول-نو و تازه

پشت به کوه اُحد بودن-پشت گرمی داشتن

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

چایمان کردن-سرما خوردن-چاییدن

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

زیر مهمیز کشیدن-به کار سخت واداشتن و بهره برداری کردن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن
چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب

جوشی شدن-عصبانی شدن

زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

 
حیوونکی-نگا حیوانکی

جمع و جور-منظم و مرتب

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

دست و پا گیر-مزاحم-مانع از کاری

دور دست-جایی دور

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

پِهِن بار کسی کردن-آبرو و ارزش و اعتبار نداشتن

دستگیره ی خطر-وسیله ای حلقه مانند در قطار برای بازداشتن قطار از حرکت به هنگام خطر

بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

زیر لب خندیدن-تبسم کردن

چندر-رگ و ریشه ی گوشت

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

توله سگ-در حالت تحقیر: بچه
اجباری بردن(کسی را به خدمت سربازی بردن)

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

بلغور کردن-سر هم ردیف کردن-حرف های قلمبه زدن-شکسته و نامفهوم حرف زدن

 

خلاص-خارج از دنده بودن موتور

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن

 
آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن(تمایل شدید داشتن، به طمع افتادن)

چهلم-چهلمین روز درگذشت کسی

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن
خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

خوره-جذام-آکله

تو دل شیر رفتن-جرات فراوان داشتن