برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 400

تلمبار- تل انبار

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن

چیلک دان-چینه دان

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده

تفنگ کشیدن روی کسی-با تفنگ به سوی کسی نشانه گرفتن
پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن
بلا گرفته-گرفتار بلا-شیطان-شلوغ

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

ادرار کوچک-شاش

 

ریغ زدن-خراب کردن-کثافت کاری کردن
چرند بافتن-یاوه گفتن-حرف بی هوده زدن

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

ترش ابرو-عبوس
 

به حرف آوردن کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

حرز جواد کسی بودن-پیوسته با کسی بودن

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

 

زهرمار کردن چیزی-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

دست نگاه داشتن-توقف کردن در انجام کار-معطل شدن و منتظر ماندن

زدن به کوچه ی علی چپ-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

ابرو نازک کردن-ابرو تنگ کردن

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

خرمن-انبوه و پرپشت
الو گرفتن(آتش گرفتن، (کنایه از شدت خشم و عصبانیت))

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

ریسه شدن-پشت سر هم قرار گرفتن-به دنبال هم به جایی رفتن

زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن

 

آب نخوردن(درنگ نکردن)
خستگی در کردن-استراحت کردن

 

 
پُخت-هر نوبت از پختن

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

انسان-آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی

 
حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

جِر زدن-دبه درآوردن-گردن نگرفتن-تقلب کردن در بازی

 

دوام آوردن-استقامت کردن
آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن

آسمان‌جل-ندار-بی‌چیز-کسی که رواندازش آسمان است

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

 

 

اشک تلخ-شراب-اشک عاشق
آزگار-زمان دراز

زورکی-از روی بی میلی-تصنعی

به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

 

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد
بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

حساب کردن-پرداختن خرج

پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال

پر و پخش-پراکنده

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی

بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

پشتی-بالش-حمایت

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

خیابان گز کردن-ول گشتن

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

ذُق ذُق زدن-سوزش داشتن زخم
جد و آباد درآوردن و گفتن-دشنام دادن-ناسزا گفتن
آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

خال به خال-خال خال

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

آوار شدن سر کسی-بی‌خبر نزد کسی در آمدن

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن
تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

 

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

دست خر کوتاه-فوضولی موقوف !-دخالت نکن ! دست نزن !
دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

خط یازده سوار شدن-پیاده رفتن

 

دست نگاه داشتن-توقف کردن در انجام کار-معطل شدن و منتظر ماندن

 

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

آفتاب روی پشت بام جمع کردن-کاملا تنگدست بودن

چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

دومندش-دوم از آن

زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

بفرما زدن-تعارف کردن

پینکی رفتن-چرت زدن
چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)
تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن
خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند

جاپیچ-جاکش-دلال محبت

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن
این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

دست اندر کار-دارای سهمی در انجام کاری-مشغول به کار

بازداشتی-زندانی موقت

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

حرف شنو-سر به را-مطیع

 

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

اجابت کردن معده-قضای حاجت

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

رشته ها را پنبه کردن-کارهای انجام شده را به باد دادن

آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

بنا گذاشتن-قرار گذاشتن

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

 

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن

تمام و کمال-کامل-به تمامی

 
خیز-ورم-آماس

جملگی-تمامن-سراسر

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

پای کسی نشستن-در انتظار وصل کسی بودن

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب
آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

به حق چیزهای ندیده و نشنیده-پس از شنیدن حرفی یا دیدن چیزی تعجب آور می گویند

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب
تخمی-به درد نخور-بی مصرف

انگشت روی چیزی گذاشتن(موضوعی را مورد توجه قرار دادن)

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی
چشم زهره گرفتن-ترسانیدن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن
پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن
دل غشه گرفتن-متاثر و ناراحت شدن-بی حال شدن-دچار ضعف شدن

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن
دوا-واجبی-مشروبات الکلی
خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق
آب بندی کردن-آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو
دور زدن-چرخیدن و تغییر جهت دادن

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

حساب سازی-خرج تراشی-تقلب در حساب داری

خودخوری-حالت خودخور

 

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن
خانه خمیر-نگا. خانه خراب
خم گرفتن-فنی از کشتی

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی
خال خالی-خالدار-دارای خال های بسیار

 

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب
دوگلاسی-سبیل نازک قیطانی

تیر رس-میدان دید-منطقه ی نزدیک

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

 

زور چپان کردن-به زور در جایی فرو بردن
پی جور شدن-دنبال نمودن-جستجو کردن
خرج و برج-خرج و متعلقات آن
خبرگزاری-موسسه ی خبرگیری و انتشار خبر

از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن

 

 

از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

رفته رفته-کم کم-خرد خرد-یواش یواش

 
اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)
آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

پیش بینی کردن کار یا شخصی

 

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

آشنایی دادن(خود را معرفی کردن)

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

چهره کردن-نگا. چهره شدن

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

پشم و پیله-ریش

آتش‌پا-فرز و چالاک-بی قرار

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

 

جد و آباد کسی را گفتن-آبا و اجداد کسی را دشنام دادن

رانده و مانده-بدبخت و وامانده

دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟
اصل‌ کاری(مهم‌ترین چیز یا شخص)

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

چین و چوروک-چین و شکن

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

خود را گرفتن-فخر فروختن-کبر و نخوت نشان دادن

 

دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن
ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی
خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

خِفت-نوعی گره

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

آتش به مال خود زدن-کالایی را بسیار ارزان فروختن

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد
پیاز مو-ریشه و بیخ مو

تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)
رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی
خونین و مالین-زخمی-خونی شده

آب نخوردن(درنگ نکردن)

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

آوار شدن سر کسی-بی‌خبر نزد کسی در آمدن

آش شله‌قلمکار(بی‌نظم و قاعده)

 
 

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

از خدا بی‌خبر(ظالم، نابه‌کار)
از دماغ کسی در آمدن(شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن)

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن
دیم کاری-کشاورزی دیم

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن
خیارک-ورم و آماسی که در کش ران و بغل پیدا شود

تار-از محلی راندن

 

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

 

خبرنگاری-کار خبرنگار

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

ددر برو-نانجیب-زن بدکاره

در آمدن از جلوی کسی-با کسی مقابله به مثل کردن-در برابر کسی مقاومت کردن

آشنا روشنا(دوست آشنا)

 

 

آه نداشتن که با ناله سودا کردن-آه در بساط نداشتن

به پیش-فرمان نظامی برای حرکت سپاهیان به جلو

پالان گذاشتن بر کسی-کسی را خر کردن-فریب دادن
دری وری-سخن بی سر و ته-چرند و پرند

چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن
دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن
آشغالی-سپور

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

چیز خور-مسموم شده

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

برچسب زدن-تهمت زدن

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده
بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

 
حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود
پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

 

خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن
 

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

دست دوم-کار کرده-مستعمل

الو(شعله‌ی آتش، در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم))

از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن

آتش بی‌باد-ظلم-می

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

دل رحم-مهربان
دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

با اشتها-متمایل به غذا

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

چاق کردن کاری-رو به راه کردن کاری-راه انداختن کاری

ریش کسی را در دست داشتن-از کسی نقطه ی ضعف در دست داشتن-از کسی گروی در دست داشتن

 

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

دَم نقد-آماده-حاضر

پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

خوراک-مصرف یک دوره ی معین

چشم کسی را خون گرفتن-سخت خشمگین شدن

دیگ بار گذاشتن-گذاشتن دیگ غذا بر اجاق

 

جیغ و داد-داد و فریاد

 

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن
اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

پا به پا کردن-مردد بودن-درنگ کردن

دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)
 

چیز دار-ثروتمند
دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

شماره ی نوشته : ٢- ۹ / ۷

بد ادا-بد اطوار-بد گوشت-کسی که در بهانه جویی افراط می کند و به انجام تشریفات علاقه دارد

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن
چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان
جیک-صدا-آواز

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

آمدکار(شگون، فال نیک، خجستگی)

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است
تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

چپه-کجی به یک سمت
دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول

دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود
خوش رو-زیبا-خندان

 
از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

چیز دار-ثروتمند

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن

رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن

دل رحم-مهربان

 

ادا اصول-ادا اطوار

آب آتش زده(اشک)

 

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

اصل‌ کاری(مهم‌ترین چیز یا شخص)
خوش رو-زیبا-خندان

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

زرت و زورت-زرت و پرت

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

جان من و جان شما-سوگند به جان من و شما

بِر و بِر نگاه کردن-خیره نگریستن

خارج رفتن-بیرون رفتن از خانه-رفتن به خارج از کشور

اُزگل(بی‌سروپا، کم شعور و بی‌شخصیت)

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

در خط چیزی بودن-در فکر و نقشه ی کاری بودن

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن
خلاف-جرم

چار شانه-دارای شانه های پهن-کنایه از مرد خوش اندام
دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات