کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت کوچه بازاری مردم ایران قسمت سیزدهم

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

 

دل غشه گرفتن-متاثر و ناراحت شدن-بی حال شدن-دچار ضعف شدن

آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)

بر و بچه ها-زن و بچه-جماعت دوستان
زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد

الحق و الانصاف(انصافن، حقن)

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

 

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن
خوب-کافی-بسیار

حساب خرده-اختلاف کوچک-خرده حساب-بدهکاری مختصر

زهره دان-کیسه ی صفرا
بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

به گوزگوز افتادن-پیر شدن-از خستگی زیاد از پای در آمدن

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

از گردۀ کسی کار کشیدن-کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن

چراغ موشی-هر چراغی که به کمک حلبی یا چیزی مانند شیشه ی مربا به عنوان مخزن نفت و یک فتیله درست شود

زهره ترک شدن-زهره آب شدن

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

خفگی-حالت فشردگی گلو و تنگی نفس

راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است

 

به جلز و ولز افتادن-به گریه و التماس افتادن

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن

 

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

بیلاخ-بالا بردن و نشان دادن انگشت شست به هنگام ناباوری به معنی : آنچه که می گویی خیالی بیش نیست-فقط این انگشت به تو می رسد. مترادف شیشکی

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

پا روی پا بند نشدن-بسیار خوشحال بودن

دُنگ-سهم-حصه

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

ته نشست-رسوب

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

 

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

خال مَخال-خال خال
آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

بُرد-قدرت پرتاب-پیروزی بر حریف

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

در چاه افتادن-فریب خوردن

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

اَنَک کردن-تحقیر کردن-خجالت دادن
درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

آفتاب به ملاج کسی خوردن-دیوانه شدن-خل شدن

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده
چینی بند زنی-عمل چینی بند زدن

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)
تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن
رخت کسی کوک بودن-رفاه داشتن

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

پرند-حرف بی هوده

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

روی زمین سفت نشاشیدن-به مقاومتی بر نخوردن

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار
برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی

دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

دل کسی را آب کردن-به اوج تمنا رساندن-بسیار مشتاق کردن-بی تاب کردن

افسار کسی را شل کردن(به کسی آزادی کمی دادن)

دیوار را یک طرفه کاه گل کردن-یک طرفه قضاوت کردن

 
جاخالی رفتن-به دیدن خانواده ی مسافر رفتن

دست فرمان-مهارت در رانندگی

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)
چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

 
چَکی-وزن نکرده-یک جا

 

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی
خوش خوراک-نگا. خوش خور
رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن

دست تنها-بی یار-تنها

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن
آبکی(بی‌ارزش، از روی بی‌علاقگی)

 

بله قربان گفتن-تملق بیش از حد گفتن

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

دل-معده

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

آلامد-باب روز-به‌رسم معمول

چشم روشنی-چیزی که برای خوشامدگویی برای کسی می برند

خرج راه-هزینه ی سفر

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

 
حساب حاج هادی زغالی-حساب ساختگی

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

دور برد-دارای برد زیاد

خاطره-یادگار

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن
خیط کردن-نگا. خیت کردن

زانو انداختن شلوار-کش آمدن پارچه ی شلوار در قسمت زانو

چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی

 

 

آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

رشوه گرفتن-رشوه خواری

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید
دنگ و فنگ-طول و تفصیل-مقدمه چینی فراوان-تشریفات زیاد

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

آشغالی(سپور)

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)

خانم باز-مرد معاشر با زنان هرزه

از بن گوش-کمال بندگی و خدمتکاری

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن
بُراق-خشمگین-عصبانی

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

خود را به نفهمی زدن-تظاهر به نفهمیدن کردن

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

چشم چران-کسی که چشمش به دنبال زیبارویان باشد

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند

دیر فهم-کند ذهن-کودن

از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)

 

ددر برو-نانجیب-زن بدکاره

به جا آوردن-شناختن

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

 

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

آشی شدن-سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

خوشگلک-با خوشگلی اندک

خبر داغ-خبر بسیار مهم

از کیسه شدن(هدر شدن، ضرر کردن)

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)
تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

رشوه خواری-دریافت دستمزد برای انجام کاری ناروا و غیرقانونی

 

 

چَکه-شوخ و بذله گو

حرف پوچ-سخن بی معنی

روز بد نبینی-امیدوارم به سرت نیاید

جلبی-حقه بازی-فاحشگی

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

خاکشیر مزاج-غلامباره-سازگار با هر جریانی

چیزی را به کسی زهرمار کردن-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

ادا اصول(ادا اطوار)

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن
آب از آتش برآوردن-کار محال کردن

تخم مرغ عسلی-تخم مرغی که در آب گرم نیم پز شده است

راحت باش-خطابی به سربازان به هنگام آموزش نظامی برای اندکی استراحت

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

اُرُسی-کفش

دله بازی-رفتار آدم دله

جبهه-میدان جنگ
از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

دود چراغ خوردن-زحمت کشیدن-تحمل رنج کردن-استخوان خرد کردن

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

از تیپ کسی بودن

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

 

عینک ذره بینی بسیار قوی

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن
پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

زهره دان-کیسه ی صفرا
از ریش کسی دست برداشتن-کسی را به حال خود گذاشتن

زرد گوش-بی رگ-ترسو
راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

پکاندن-ترکاندن

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن
 

 

زدن به کمر کسی-نوعی نفرین و دشنام است

ازدست‌رفته-عاشق

 

البرز(بلندقامت، دلیر)
تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی
 

حی و حاضر-آماده
 

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

احدالناس-کسی-فردی
اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

چیلک دان-چینه دان

چندر-رگ و ریشه ی گوشت

روده درازی-پرحرفی-وراجی

 

جگر گوشه-فرزند
ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف

 

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

اهل دود-سیگاری

 

با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

بر و برگرد نداشتن-مسلم-قطعی-بی چون و چرا
بی وقت-نابهنگام-بی موقع

پاتی کردن-باد دادن خرمن

پف کرده-بادکرده-ورم کرده

روغنی-آلوده به روغن

چرند-حرف پوچ و بی معنی

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد
تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

 

توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن

داربست-چوبی چند که معماران روی آن ایستاده و کار می کنند-چوب بست-داربند

دندان کسی پیش کسی گیر کردن-عاشق کسی شدن-شیفته ی کسی شدن
پاک-به کلی-یکسره

ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه
پالان کردن کسی-فریب دادن کسی
چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن

دل کسی را آب کردن-به اوج تمنا رساندن-بسیار مشتاق کردن-بی تاب کردن

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

خانم-زن بدکاره-هرزه

خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

پار-فرسوده و اوراق-مجروح
اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند
خدا داده به فلانی-بختش یار بوده

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

تو زدن-حرف خود را پس گرفتن-از تصمیمی منصرف شدن

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن
تپه گذاشتن-بول کردن

خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن

به اسم خود جا زدن-از آن خود وانمودن

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی
جا نماز-سجاده-فرش کوچکی که بر آن نماز می خوانند

روی هم ریختن-توطئه کردن برای پیش بردن کاری-توافق در امری-رابطه ی عاشقانه و جنسی با هم پیدا کردن

دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن

زیر دم سستی-انحراف اخلاقی
دلی از عزا درآوردن-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل خوردن-به خوشی ساعتی را گذراندن
چینه کشی-شغل چینه کش

این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال
حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد
به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن
چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

 
 

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

آب و خاک-میهن-دیار

 

 

 
خِر-حنجره-گلو

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن
چوب حراج چیزی را زدن-در برابر تاراج و غارت قرار دادن
از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

 

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

چُر-ادرار

پر بدک-خیلی بد

چشم نازک کردن-ناز و افاده کردن

البرز-بلندقامت-دلیر

 

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

چاقچوری-زنی که چاقچور می پوشد-زن باحجاب

خیال باف-مالیخولیایی-کسی که همواره در عالم خیال به سر می برد و عملی نمی کند

چین چین-پر از چین

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن
خشکبار-میوه های خشک مانند پسته-بادام-گردو و فندق
دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

جاهل-جوان-نادان

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن
داش مشدی-لوطی محل-آن که غرور جوانی دارد

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ