فهرست کامل فرهنگ لغت مردم کوچه و بازار قسمت سوم

خر با تشدید-بسیار احمق-الاغ تمام عیار

خجالت دادن-کسی را شرمسار کردن

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

زبانی-شفاهی

راسته کردن-حساب گِرد کردن اعداد

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

بَرج-خرج های خارج از خانه

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم
انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن

زیر درختی-میوه هایی که زیر درخت فرو می ریزند

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

پاشیر-گودال پای شیر آب

جمع کردن-گرد آوردن

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

 
پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن
چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

خالو-دایی-کلمه برای خطاب در جنوب ایران

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن

 

بی سواد-آن که نمی تواند بخواند و بنویسد-نادان و بی معلومات

آب اندام(زیبا تن و خوش‌رو)

بغداد آباد-شکم سیر

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

پشه کوره-پشه ی ریز

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض
باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

جا-رختخواب-بستر

 

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

 

زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

 

 

 

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

زیر دُم سُست-زن منحرف

جُستن-چیز گمشده را یافتن

 

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا
آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

چوروک-چین و شکن

دل و دماغ نماندن برای کسی-حال و حوصله ای در کسی نبودن

بی اشتها-بی میل به غذا

الف به خاک کشیدن(خجالت کشیدن)

حساب سوخته-بدهی قدیمی
زدن بر سر کسی-به کسی ستم روا داشتن-کسی را تحقیر کردن

چاچول-حقه باز-شارلاتان
ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

پشت و روی یک سکه-دو چیز به ظاهر متفاوت ولی در واقع مانند هم
تر و چسب-بی درنگ-بی معطلی-فرز و چابک

 

زبان در قفا-زبان پس قفا

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

چرند-حرف پوچ و بی معنی

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

آتشی شدن-از کوره در رفتن

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

چروکیدن-چین دار شدن

آیه‌ی یاس(آن که بدبینی را به کمال می‌رساند)

خاک پاک-زادگاه

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن
بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

زدن بر طبل بیعاری-خود را به بی دردی زدن

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

 

تازه کردن گلو-چیزی نوشیدن و سرحال آمدن

خش-صدای گرفته-خراش

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

بد سابقه-بد پیشینه-دارای گذشته ی بد

دلپخت-پختن مغر چیزی

از ریش کسی دست برداشتن-کسی را به حال خود گذاشتن
پارسنگ برداشتن عقل کسی-خل بودن-دیوانه بودن

بزن و بکوب-ساز و آواز و رقص-مجلس بزم
روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت
پشه کوره-پشه ی ریز

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا

خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان

پشمالو-دارای موهای بسیار

 

آب بندی کردن-آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو

خورد کردن-ریز ریز کردن-له کردن

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

بند آمدن-متوقف شدن

دادستانی-دادخواهی-کار دادستان
جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

 

در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

 

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی
توپ و تشر-تهدید-هارت و پورت-داد و فریاد

 

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

ز ِق زدن-نق نق کردن بچه که مقدمه ی فریادهای و گریه های بعدی است

انگشت به دهان نهادن-متحیر ماندن

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

پَخت-لوازم مورد نیاز زندگی

درگاهی-آستانه

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

دیر فهم-کند ذهن-کودن
دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

تخته کردن-تعطیل کردن-بستن-از رونق و اعتبار انداختن

آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار

پشتک چار کش-نوعی بازی که کسی خم شده و کسی از پشت بر کمر او می جهد-جفتک چارکش

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن
آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال

اُق زدن-بالا آوردن

رشوه گرفتن-رشوه خواری

خرد و خمیر شدن-بسیار خسته شدن-له و لورده شدن

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

پوست کسی را پر از کاه کردن-به طرز فجیعی کشتن

 

رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن
چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

ذوق زده-بسیار خوش حال

پله خوردن-دارای پله بودن

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

زبان کسی گرفتن-لکنت زبان داشتن

ریزه میزه-ریزه پیزه
اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار
جان کسی را به لب آوردن-سخت آزار دادن-به کسی انتظار دراز دادن

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب

چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه

اول دشت((نزد کسبه) نخستین فروش بامداد)

آکَل-آقای کربلایی

پُک زدن-هر بار کشیدن سیکار و چپق و از این قبیل با نفس عمیق

جلبی-حقه بازی-فاحشگی

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

حلال کردن-از تقصیر کسی گذشتن-طلبی را به کسی بخشیدن
چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

 
پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

 

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی
چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق
تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

چله ی تابستان-گرمای سخت
پا در رکاب-حاضر و آماده
پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

افتادن توی پوست کسی-کسی را وسوسه کرد

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

 

دست زدن-کوبیدن دو دست به یکدیگر همراه با نوای موسیقی یا برای تشویق
دست انداز-ناهمواری راه و جاده

دو رگه-از دو نژاد محتلف

 

حمله کردن-یورش بردن

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

تک پران-زن نانجیب

 
خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

خِفت-نوعی گره

خشک خشک توش کردن-در مقابل کسی شدت عمل به خرج دادن-کسی را سخت آزردن
آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

جوشکاری-جوش دادن قطعات فلزی
پی گرفتن-دنبال کردن کار
حبه-پاره ی شکسته از قند یا نبات
آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

تو بمیری-سوگندی در مقام تهدید

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

حالی به حالی شدن-منقلب شدن حال-غلبه یافتن شهوت

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

خاکی-فروتن و متواضع
پروار-فربه-چاق

دک و دنده-بالا تنه

جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت

خیس کردن-ادرار کردن به خود

استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

 
چاک کردن-نگا. چاک دادن

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

آدم بی‌معنی-آدم بی‌خود

آغ و داغ-سخت مشتاق و شیفته

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

ژست آمدن-برای افاده حالت به اندام و چهره دادن

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

 

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

 

بازرس-مامور بررسی و کنترل

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

اجاق(دودمان)

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

حاشا زدن-انکار کردن امر مسلم

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

اهل دود-سیگاری

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن
درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد
خوش غیرتی-زیاده غیرت نشان دادن-به طنز یعنی بی غیرتی کردن
دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز
البرز-بلندقامت-دلیر

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن
خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه
بَر و بیابان-دشت و صحرا

زاچ-زائو

پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

 

چله خانه-محل ریاضت کشیدن

بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد
آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد
پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

بند و بست-ساخت و پاخت-توطئه

خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

رنگ شدن-گول خوردن
حمامی-گرمابه دار

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن

 

 

جای ارزن نبودن-بسیار شلوغ بودن-جای سورن انداختن نبودن-سگ صاحبش را نشناختن
از این حرف‌ها(مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد)

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن-تمایل شدید داشتن-به طمع افتادن
دستمال ابریشمی برداشتن-چاپلوسی کردن-تملق کردن

 

جَرّ-کشمکش دعوا

درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن
دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

 
رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)

دوره افتادن-گرداگرد شهر گشتن-به دیدار هر کسی رفتن

تنوره کشیدن-در حال چرخیدن به هوا پریدن

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

خوش جنس-خوش باطن-سلیم النفس
زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

چِخه-نگا. چِخ

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)
از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

این تن را کفن کردی(این تن بمیرد)

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن
چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی
باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن
زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

آکله فرنگی-سیفلیس

خرحمالی کردن-کار کردن بی اجر و مزد

باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن

بی غم-بی خیال-لاقید-بی درد

دله دزدی-عمل دله دزد

جاپیچ-جاکش-دلال محبت

بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

 
چل و چو-خبر دروغ-شایعه

تِلِک و پِلِک-رخت و وسائل ناچیز خانه

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

ارزانی-بخشیدن-دادن

 

بند آوردن-متوقف کردن

حق آب و گل داشتن-دارای امتیاز و اعتبار بودن

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)
بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی
خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

چرک و خون-چرک آلوده به خون

چیل-آدم بد بیار

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

اهل بیت(اهل خانه، خانواده)

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

به روز سگ افتادن-بدبخت و بیچاره شدن-به فلاکت افتادن

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

ادب کردن-با تنبیه آموختن-آدم کردن
رودل-سنگینی معده

چار چشم-کسی مه عینک می زند